1729-08-11 Bernoulli Johann I-Wolff Christian: Unterschied zwischen den Versionen

Aus Bernoulli Wiki
Zur Navigation springen Zur Suche springen
(Importing text file)
(Importing text file)
 
Zeile 36: Zeile 36:
Joh. Bernoulli.  
Joh. Bernoulli.  


Respondeo tandem ad postremas tuas litteras, Vir celeb., data hac occasione scribendi, cum instent nundinae Francofurtenses, quas et nostrates et vestrates Bibliopolae (quibus litterae meae ad Te deferendae tradi possint) frequentare solent. Vidi utique in Actis Lips. anni superioris opusculi mei recensionem<ref>[Wolff, Christian], ''Discours sur les lois de la communication du mouvement &c. hoc est, Discursus de legibus communicationis motus, qui elogia Academiae Regiae Scientiarum A. 1724 & 1726 meruit & exhibitus fuit occasione praemorum istis annis distributorum'': AE Novembris 1728, pp. 504-516</ref> a Te adornatam, quam omnino ad mentem meam deprehendo, qua de causa maximas ago gratias. Rem ipsam tam clare exposuisti, ut Richtero Lipsiensi ansam dederit, suam alteram Schedam<ref>Richter, Georg Friedrich, ''De aestimandis viribus corporum juxta quadrata celeritatum, Schediasma'': AE Februarii 1729, pp. 70-75</ref> in Actis februarij hujus Anni publicandi, ubi ingenue fatetur, sibi dubia circa vires vivas (quae antea adhuc habuerat, invitis, quae in eam rem legerit scriptis Leibnitij, Poleni, Hermanni, s'Gravesandij etc.) nunc lectis novis meis demonstrationibus omnino esse sublata. Affert quaedam in confirmationem nostrae Theoriae non contemnenda, quamvis haud admodum nova. Id vero displicet, quod dicit in conflictu corporum non elasticorum partem aliquam virium vivarum perire, ita ut nusquam restituatur,<ref>Richter, l. c. pp. 72-73</ref> contra mentem Leibnitij nostramque, non attendens, quod jactura virium, quae in comprimendis corporibus non elasticis fieri videtur impendi debeat in materiam ambientem commovendam, vel etiam ad excitandum tremorem in particulis, ex quibus corpora sunt conflata.<ref>NB. Ansatz zu einer kinetischen Wärmetheorie.</ref> Oportet sane eandem quantitatem virium vivarum in mundo conservari, cum enim augeri non possit, ipso Richtero fatente, quid quaeso fieret, si ad concursum corporum non elasticorum, continuo minueretur? annon brevi omnis motus in mundo aboleretur, atque ideo tota universi materia in massam immobilem abiret? nisi forsan velit Richterus cum Newtonianis motum de novo generari posse per virtutem attractivam corporibus insitam, quo ipso autem totum Systema virium vivarum everteret, utpote quod citra miraculum nullam agnoscit novam virium vivarum productionem. Cum enim vis viva sit aliquid sub[[File:file_icon.gif|link=http://www.ub.unibas.ch/digi/bez/bernoullibriefe/jpg/bernoulli-jpg/BAU_5_000057878_001v.jpg]]stantiale, sive existat in corpore moto, sive in elastro compresso, ea utique ex nihilo produci non potest, sed requirit ad sui productionem vim aliquam praeexistentem et ipsi ad amussim aequivalentem, ut adeo ejus productio nihil aliud sit, quam translatio ex uno corpore in alterum. Unde quoque patet nullam ejus partem in mundo destrui posse, hoc est annihilari; sed cum in uno corpore eam periisse putamus, ipso facto concludere debemus, eam in alio jam corpore quasi per translationem existere, in quo antea non extiterat, etc. Quod attinet ad prius schediasma Richteri<ref>Richter, Georg Friedrich, ''De errore in aestimando motu composito Schediasma'': AE Supplementa t. IX, Lipsiae 1729, pp. 345-353</ref> editum in Supplem. T. IX, Sect. 9 sub Litteris G. F. R. ubi agit de errore in aestimando motu composito; fateor magnum vulgo committi errorem in compositione motus, quando indistincte componunt Geometrae cujuscunque generis vires, non attendentes quod compositio illa per latera et diagonalem Parallelogrammi exposita proprie tantum valeat pro viribus mortuis seu pressionibus, nec nisi per accidens fiat, ut aliquando etiam succedat in compositione virium vivarum. Ratio est, quia vis viva non in instanti corpori imprimitur sicuti vis mortua, sed successive, nam, quemadmodum in dissertatione mea monstravi, omnis corporum actio in se mutuo quantumvis repentina fit in tempore, quod suum habet initium, medium et finem; hinc Richterus ipse turpiter hallucinatur, quando determinaturus directionem et velocitatem corporis elastici impulsi a duobus aliis corporibus elasticis secundum diversas directiones incurrentibus, considerat ictus tanquam instantaneos, cum tamen uterque suam absolvat actionem in tempore, quod quidem utrobique non est praecise aequale, sed majori minorive morula unum quam alterum opus habet, pro diversa corporum impingentium elasticitate ratione promtitudinis, licet enim ambo supponantur perfecte elastica, unum tamen promtius comprimi et restitui potest quam alterum pro diversitate s. materiae, s. velocitatis, s. alterius alicujus circumstantiae, ad quod cum Rich[[File:file_icon.gif|link=http://www.ub.unibas.ch/digi/bez/bernoullibriefe/jpg/bernoulli-jpg/BAU_5_000057878_002r.jpg]]terus non attenderit, ejus constructio non potest non esse erronea; est enim problema omnino indeterminatum et longe difficillimum, quod est multo altioris indaginis, quam putavit Richterus: si vidisset meam dissertationem antequam in lucem ederet suum schediasma, forsan non edidisset, aut rem aliter tractasset; agnovit utique difficultatem s'Gravesandius, ego vero solutum dedi aliquem casum pro corpore in plura alia oblique impingente, cujus etiam mentionem fecisti in recensione tua pag. 515.<ref>[Text folgt]</ref>  
Respondeo tandem ad postremas tuas litteras,<ref>Brief von Wolff an Johann Bernoulli von [[1729-04-28_Wolff_Christian-Bernoulli_Johann_I|1729.04.28]].</ref> Vir celeb., data hac occasione scribendi, cum instent nundinae Francofurtenses, quas et nostrates et vestrates Bibliopolae (quibus litterae meae ad Te deferendae tradi possint) frequentare solent. Vidi utique in Actis Lips. anni superioris opusculi mei recensionem<ref>Wolff, Christian], Rezension von Bernoulli, Johann, ''Discours sur les lois de la communication du mouvement etc. &c. hoc est, Discursus de legibus communicationis motus, qui elogia Academiae Regiae Scientiarum A. 1724 & 1726 meruit & exhibitus fuit occasione praemorum istis annis distributorum'', in: AE Novembris 1728, pp. 504-516.</ref> a Te adornatam, quam omnino ad mentem meam deprehendo, qua de causa maximas ago gratias. Rem ipsam tam clare exposuisti, ut Richtero Lipsiensi ansam dederit, suam alteram Schedam in Actis februarij hujus Anni publicandi,<ref>Richter, Georg Friedrich, ''De aestimandis viribus corporum juxta quadrata celeritatum, Schediasma'', in: AE Februarii 1729, pp. 70-75.</ref> ubi ingenue fatetur, sibi dubia circa vires vivas (quae antea adhuc habuerat, invitis, quae in eam rem legerit scriptis Leibnitij, Poleni, Hermanni, s'Gravesandij etc.) nunc lectis novis meis demonstrationibus omnino esse sublata. Affert quaedam in confirmationem nostrae Theoriae non contemnenda, quamvis haud admodum nova. Id vero displicet, quod dicit in conflictu corporum non elasticorum partem aliquam virium vivarum perire, ita ut nusquam restituatur,<ref>Richter, op. cit., pp. 72-73.</ref> contra mentem Leibnitij nostramque, non attendens, quod jactura virium, quae in comprimendis corporibus non elasticis fieri videtur impendi debeat in materiam ambientem commovendam, vel etiam ad excitandum tremorem in particulis, ex quibus corpora sunt conflata.<ref>Immerhin gibt Johann Bernoulli hier zu, dass auch bei einem Stoss nicht-elastischer Körper ein Teil der Stossenergie (wie wir heute sagen würden) an die Materie, welche die stossenden Körper umgibt, abgegeben wird, während ein anderer Teil zur Anregung einer zitternden Bewegung der die Körper aufblähenden Partikel verwendet wird. Mit den zitternden Partikel sind jedoch nicht die Moleküle der Körper, sondern die Teilchen der die Körper durchdringenden feinen Materie gemeint.</ref> Oportet sane eandem quantitatem virium vivarum in mundo conservari, cum enim augeri non possit, ipso Richtero fatente, quid quaeso fieret, si ad concursum corporum non elasticorum, continuo minueretur? annon brevi omnis motus in mundo aboleretur, atque ideo tota universi materia in massam immobilem abiret? nisi forsan velit Richterus cum Newtonianis motum de novo generari posse per virtutem attractivam corporibus insitam, quo ipso autem totum Systema virium vivarum everteret, utpote quod citra miraculum nullam agnoscit novam virium vivarum productionem. Cum enim vis viva sit aliquid sub[[File:file_icon.gif|link=http://www.ub.unibas.ch/digi/bez/bernoullibriefe/jpg/bernoulli-jpg/BAU_5_000057878_001v.jpg]]stantiale, sive existat in corpore moto, sive in elastro compresso, ea utique ex nihilo produci non potest, sed requirit ad sui productionem vim aliquam praeexistentem et ipsi ad amussim aequivalentem, ut adeo ejus productio nihil aliud sit, quam translatio ex uno corpore in alterum. Unde quoque patet nullam ejus partem in mundo destrui posse, hoc est annihilari; sed cum in uno corpore eam periisse putamus, ipso facto concludere debemus, eam in alio jam corpore quasi per translationem existere, in quo antea non extiterat, etc. Quod attinet ad prius schediasma Richteri editum in Supplem. T. IX, Sect. 9 sub Litteris G. F. R.<ref>Richter, Georg Friedrich, ''De errore in aestimando motu composito Schediasma'', in: AE Supplementa t. IX, Lipsiae 1729, pp. 345-353.</ref> ubi agit de errore in aestimando motu composito; fateor magnum vulgo committi errorem in compositione motus, quando indistincte componunt Geometrae cujuscunque generis vires, non attendentes quod compositio illa per latera et diagonalem Parallelogrammi exposita proprie tantum valeat pro viribus mortuis seu pressionibus, nec nisi per accidens fiat, ut aliquando etiam succedat in compositione virium vivarum. Ratio est, quia vis viva non in instanti corpori imprimitur sicuti vis mortua, sed successive, nam, quemadmodum in dissertatione mea monstravi, omnis corporum actio in se mutuo quantumvis repentina fit in tempore, quod suum habet initium, medium et finem; hinc Richterus ipse turpiter hallucinatur, quando determinaturus directionem et velocitatem corporis elastici impulsi a duobus aliis corporibus elasticis secundum diversas directiones incurrentibus, considerat ictus tanquam instantaneos, cum tamen uterque suam absolvat actionem in tempore, quod quidem utrobique non est praecise aequale, sed majori minorive morula unum quam alterum opus habet, pro diversa corporum impingentium elasticitate ratione promtitudinis, licet enim ambo supponantur perfecte elastica, unum tamen promtius comprimi et restitui potest quam alterum pro diversitate s. materiae, s. velocitatis, s. alterius alicujus circumstantiae, ad quod cum Rich[[File:file_icon.gif|link=http://www.ub.unibas.ch/digi/bez/bernoullibriefe/jpg/bernoulli-jpg/BAU_5_000057878_002r.jpg]]terus non attenderit, ejus constructio non potest non esse erronea; est enim problema omnino indeterminatum et longe difficillimum, quod est multo altioris indaginis, quam putavit Richterus: si vidisset meam dissertationem antequam in lucem ederet suum schediasma, forsan non edidisset, aut rem aliter tractasset; agnovit utique difficultatem s'Gravesandius, ego vero solutum dedi aliquem casum pro corpore in plura alia oblique impingente, cujus etiam mentionem fecisti in recensione tua pag. 515.<ref>Wolff, Christian], Rezension von Bernoulli, Johann, ''Discours sur les lois de la communication du mouvement etc. &c. hoc est, Discursus de legibus communicationis motus, qui elogia Academiae Regiae Scientiarum A. 1724 & 1726 meruit & exhibitus fuit occasione praemorum istis annis distributorum'', in: AE Novembris 1728, p. 515.</ref>  


Quod dixi de Methodo observandi Parallaxin fixarum per Herrebovium executioni data, quasi a Filio meo inventa, id ex male intellectis ejus literis<ref>Der erwähnte Brief von Daniel Bernoulli an Joh. I B. ist nicht erhalten</ref> mihi excidit, nunc enim percipio, filium meum aliqua tantum exhibuisse Academiae Petropolit. in ejus Methodi perfectionem, quae postea jussu ejusdem fuerint impressa.<ref>Bernoulli, Daniel St. 17, ''Problema astronomicum inveniendi altitudinem Poli una cum declinatione Stellae ejusdem culminatione ex tribus altitudinibus Stellae et duobus temporum intervalli brevi calculo solutum'': CP IV, 1729 (1735), pp. 89-49 - Dan. B. Werke 1, pp. 443-447</ref> Ex novellis Francofurtensibus<ref>[Text folgt]</ref> nuper didici, in solenni congressu Academiae Filium meum exposuisse methodum suam observandi in mari altitudinem poli accuratissime, ope novi alicujus instrumenti a se inventi, quod applausum habuerit;<ref>Daniel Bernoulli hat seine Lösung am 28. Juni 1729 der Petersburger Akademie vorgelegt. Cf. Dan. B. Werke 1, p. 429</ref> est vero illud, credo, idem quod descripserat in Dissertatione aliqua ad Academiam Paris. missa pro solutione quaestionis propositae ex occasione praemij, quod etsi non reportaverit, digna tamen fuit judicata ejus dissertatio, ut imprimeretur tanquam proxime ad praemium accedens.<ref>Den Preis der Pariser Akademie für 1729 erhielt Pierre Bouguer</ref> Leibnitio olim provocanti ad Tribunal Societatis Lond. in caussa contra Keillium, idem contigit quod mihi cum ad Acad. Parisinam submitterem defensionem meam virium vivarum, nimia enim fiducia in aequitatem adversariorum nostrorum non verebamur eos, ut judices nostros agnoscere. Quod si vero Societas Lond. nunc nolit se immiscere controversiae meae de mensura virium vivarum, neque explicare se velit utrum approbet nec ne, quod nuper aliquis Robinsius Anglus (quem rumor ferebat tanquam pro Natione scribentem) inepte admodum contra me scripsit,<ref>Robins, Benjamin schrieb [in den Phil. Trans.] über Johann Bernoullis Gesetze der Bewegung und des Stosses starrer Körper (nachweisen)</ref> oportet ut patiatur societas, me silentium suum interpretari pro tacita improbatione scripti Robinsiani adeoque refutatione indigni; [[File:file_icon.gif|link=http://www.ub.unibas.ch/digi/bez/bernoullibriefe/jpg/bernoulli-jpg/BAU_5_000057878_002v.jpg]] hoc enim in declaratione mea diserte monui, quo ipso scopum meum consecutum me putabo. Caeterum etiam mihi perscriptum fuit, Maclaurinum in eo esse, ut impugnationem paret contra Dissertationem meam, sed postea audivi, Maclaurinum hoc negotium distulisse sub praetextu quod aliis agendis fuerit interruptus, vera fortassis causa est, quod viderit sibi aquam haerere in conquirendis idoneis argumentis; hoc si esset, differetur propositum ad Calendas graecas, nisi nugas pro argumentis nobis obtrudi videamus.  
Quod dixi<ref>Siehe den Brief Johann Bernoullis an Wolff von [[1728-08-27_Bernoulli_Johann_I-Wolff_Christian|1728.08.27]].</ref> de Methodo observandi Parallaxin fixarum per Herrebovium executioni data, quasi a Filio meo inventa, id ex male intellectis ejus literis<ref>Der erwähnte Brief von Daniel Bernoulli an seinen Vater ist nicht erhalten.</ref> mihi excidit,<ref>Die Information Johann Bernoullis von einem Auftrag der Petersburger Akademie an Horrebow, mittels Daniel Bernoullis Methoden die Fixsternparallaxe zu bestimmen, war also falsch.</ref> nunc enim percipio, filium meum aliqua tantum exhibuisse Academiae Petropolit. in ejus Methodi perfectionem, quae postea jussu ejusdem fuerint impressa.<ref>[Bernoulli, Daniel], ''Reponse'', in: Deslisle, Joseph-Nicolas ''Discours lû dans l'assemblée publique de l'Académie des sciences, le 2. Mars 1728. Avec la Reponse de Mr. Bernoulli'', St. Petersbourg (Imprimerie de l'Académie des sciences) 1728, pp. 17-24.</ref> Ex novellis Francofurtensibus<ref>Die entsprechende Zeitung liegt uns nicht vor.</ref> nuper didici, in solenni congressu Academiae Filium meum exposuisse methodum suam observandi in mari altitudinem poli accuratissime, ope novi alicujus instrumenti a se inventi, quod applausum habuerit;<ref>Daniel Bernoulli hat seine Lösung am 28. Juni 1729 der Petersburger Akademie vorgelegt. Siehe Dan. B. Werke 1, p. 409.</ref> est vero illud, credo, idem quod descripserat in Dissertatione aliqua<ref>Es handelt sich um Bernoulli, Daniel, ''Discours sur la question de 1729: Quelle est la meilleure methode d'observer les hauteurs sur mer par le Soleil et par les Etoiles soit par des Instruments déja connus, soit par des Instruments de nouvelle Invention''. Der Text ist nur handschriftlich in drei Varianten überliefert (Ms UB Basel L Ia 753, E Ia, fol. 1-10; Ms UB Basel E Ib, fol. 11-32; Ms UB Basel L Ia 752, D 3, fol. 30-49).</ref> ad Academiam Paris. missa pro solutione quaestionis propositae ex occasione praemij, quod etsi non reportaverit, digna tamen fuit judicata ejus dissertatio, ut imprimeretur tanquam proxime ad praemium accedens.<ref>Den Preis der Pariser Akademie für 1729 erhielt Pierre Bouguer. Daniel Bernoullis Arbeit  mit dem Code n° 8 und der Devise "Saepe etiam oliter" erhielt ein lobendes "Accessit" (Siehe Académie des sciences, Procès verbaux, Eintrag vom 27. März 1729). Sie wurde jedoch nicht gedruckt.</ref> Leibnitio olim provocanti ad Tribunal Societatis Lond. in caussa contra Keillium,<ref>Leibniz wehrte sich mit einem Brief an Hans Sloane von 1729.03.14 gegen den Plagiatsvorwurf Keills hinsichtlich der Erfindung der Differentialrechnung und verlangte eine Richtigstellung durch die Royal Society (Siehe Newton, Isaac, ''The Correspondence of Isaac Newton Vol. V 1709-1713'', H. W. Turnbull (ed.), Cambridge 1975, p.96). Seine Intervention blieb allerdings erfolglos.</ref> idem contigit quod mihi cum ad Acad. Parisinam submitterem defensionem meam virium vivarum, nimia enim fiducia in aequitatem adversariorum nostrorum non verebamur eos, ut judices nostros agnoscere. Quod si vero Societas Lond. nunc nolit se immiscere controversiae meae de mensura virium vivarum, neque explicare se velit utrum approbet nec ne, quod nuper aliquis Robinsius Anglus (quem rumor ferebat tanquam pro Natione scribentem) inepte admodum contra me scripsit,<ref>Robins, Benjamin, ''Remarks by Mr. Benj. Robins F.R.S. on a Treatise lately printed at paris entitled, Discours sur les loix de communication du mouvement par Mons. Bernoulli'', in: The Present State of the Republikck of Letters, May 1728, Article XXIII, pp. 357-372.</ref> oportet ut patiatur societas, me silentium suum interpretari pro tacita improbatione scripti Robinsiani adeoque refutatione indigni; [[File:file_icon.gif|link=http://www.ub.unibas.ch/digi/bez/bernoullibriefe/jpg/bernoulli-jpg/BAU_5_000057878_002v.jpg]] hoc enim in declaratione mea diserte monui, quo ipso scopum meum consecutum me putabo. Caeterum etiam mihi perscriptum fuit,<ref>Gabriel Cramer hatte Johann Bernoulli in seinem Brief von [http://aleph.unibas.ch/F/?local_base=DSV05&con_lng=GER&func=find-b&find_code=SYS&request=000055740 1729.03.14] einen entsprechenden Auszug aus einem Brief Sterlings übermittelt, worin dieser ihn über die Absicht Mac Laurins informierte, eine Antwort auf Johann Bernoullis Ausführungen über die "forces vives" zu schreiben.</ref> Maclaurinum in eo esse, ut impugnationem paret contra Dissertationem meam, sed postea audivi, Maclaurinum hoc negotium distulisse sub praetextu quod aliis agendis fuerit interruptus, vera fortassis causa est, quod viderit sibi aquam haerere in conquirendis idoneis argumentis; hoc si esset, differetur propositum ad Calendas graecas, nisi nugas pro argumentis nobis obtrudi videamus.  


Commentarios Academiae Scientiarum Petropolitanae ego nondum accepi, quod miror, cum et mihi exemplar eorum missum iri filius meus perscripserit, neque dubitem omnia in Germaniam destinata, uno eodemque tempore dimissa fuisse; forsan mihi dicere potes ubi meum haereat. Si verum est, quod hinc inde spargitur, res Academicas Petropolit. non admodum firmo talo stare, facile fieri potest, ut praeter Hermannum et Bulffingerum, qui vocationes in Patriam obtinuerunt, etiam reliqui Professores elapso quinquennio stipulato sint abituri, ne deteriorem sortem experiri cogantur; Quid de hoc rumore tenendum sit, rogo ut mihi significes, si quid tibi innotescit, nam Filius meus talia literis suis committere non audet. Si res nostras cognosceres, non mirareris, Hermannum (in patriam reverti cupientem) acceptasse Professionem Juris Naturae, etiamsi studio suo et Desiderio minime convenientem, haec enim tum temporis vacabat, et non nisi per sortem ei cecidit pro more hic usitato, ubi ex tribus Viris per electionem denominatis unus, quem sors jacta tetigerit muneri admovetur. Ob hanc rationem sperare non potest Hermannus se mihi si obiero successurum, nisi post habitum specimen disputatorium (nam si in loco erit subire debet hoc specimen si vel Archimedes esset) in ternarium eligatur et postea faventem habeat fortunam. Nondum legi, quae Robertus Green habet de notione reali et imaginaria extensionis, temporis, loci, spatij, neque quod Judicium tulit de Philosophia Newtoniana, procul dubio idem quod reliqui Angli, scilicet honorificum.<ref>Green, Robert, ''The principles of the philosophy of the expansive and contractive forces''..., Canterbury 1727</ref> Legam vero quam primum potero.  
Commentarios Academiae Scientiarum Petropolitanae<ref>CP 1 1726 (1728).</ref> ego nondum accepi, quod miror, cum et mihi exemplar eorum missum iri filius meus perscripserit,<ref>Dieser Brief Daniel Bernoullis an seinen Vater ist nicht erhalten.</ref> neque dubitem omnia in Germaniam destinata, uno eodemque tempore dimissa fuisse; forsan mihi dicere potes ubi meum haereat. Si verum est, quod hinc inde spargitur, res Academicas Petropolit. non admodum firmo talo stare, facile fieri potest, ut praeter Hermannum et Bulffingerum, qui vocationes in Patriam obtinuerunt, etiam reliqui Professores elapso quinquennio stipulato sint abituri, ne deteriorem sortem experiri cogantur; Quid de hoc rumore tenendum sit, rogo ut mihi significes, si quid tibi innotescit, nam Filius meus<ref>Daniel Bernoulli.</ref> talia literis suis committere non audet. Si res nostras cognosceres, non mirareris, Hermannum (in patriam reverti cupientem) acceptasse Professionem Juris Naturae, etiamsi studio suo et Desiderio minime convenientem, haec enim tum temporis vacabat, et non nisi per sortem ei cecidit pro more hic usitato, ubi ex tribus Viris per electionem denominatis unus, quem sors jacta tetigerit muneri admovetur.<ref>Hermann erhielt also den Basler Lehrstuhl für Naturrecht nach dem üblichen Verfahren, d.h. durch Los im sog. Ternar.</ref> Ob hanc rationem sperare non potest Hermannus se mihi si obiero successurum, nisi post habitum specimen disputatorium (nam si in loco erit subire debet hoc specimen si vel Archimedes esset) in ternarium eligatur et postea faventem habeat fortunam. Nondum legi, quae Robertus Green habet de notione reali et imaginaria extensionis, temporis, loci, spatij, neque quod Judicium tulit de Philosophia Newtoniana,<ref>Greene, Robert, ''The Principles of the Philosophy of the expansive and contractive Forces or an Inquiry into the Prinicples of the modern Philosophy that is, into the several chief rational Sciences, which are extant. In seven Books'', Cambridge (C. Crownfield) 1727.</ref> procul dubio idem quod reliqui Angli, scilicet honorificum. Legam vero quam primum potero.  


Vale et fave.  
Vale et fave.  
Zeile 46: Zeile 46:
Dabam Basileae a. d. 11. Aug. 1729.  
Dabam Basileae a. d. 11. Aug. 1729.  


P. S. Commodum accidit, ut has litteras per Amicos<ref>[Text folgt]</ref> ex improviso me accedentes qui cras Marpurgum proficiscentur ad Te dimittere queam, quo ipso eos Tibi commendatos cupio.
P. S. Commodum accidit, ut has litteras per Amicos<ref>Diese nach Marburg aufbrechenden Freunde Johann Bernoullis sind bisher nicht identifiziert.</ref> ex improviso me accedentes qui cras Marpurgum proficiscentur ad Te dimittere queam, quo ipso eos Tibi commendatos cupio.
<!-- End Transkription -->
<!-- End Transkription -->


Aktuelle Version vom 20. Juni 2017, 07:17 Uhr


Briefseite   Briefseite   Briefseite   Briefseite  


Kurzinformationen zum Brief       mehr ...
Autor Bernoulli, Johann I, 1667-1748
Empfänger Wolff, Christian, 1679-1754
Ort Basel
Datum 1729.08.11
Briefwechsel Bernoulli, Johann I (1667-1748)
Signatur Basel UB, Handschriften. SIGN: L Ia 671, Nr.33
Fussnote Autographes PS



File icon.gif Viro amplissimo et celeberrimo

Christiano Wolfio

S. P. D.

Joh. Bernoulli.

Respondeo tandem ad postremas tuas litteras,[1] Vir celeb., data hac occasione scribendi, cum instent nundinae Francofurtenses, quas et nostrates et vestrates Bibliopolae (quibus litterae meae ad Te deferendae tradi possint) frequentare solent. Vidi utique in Actis Lips. anni superioris opusculi mei recensionem[2] a Te adornatam, quam omnino ad mentem meam deprehendo, qua de causa maximas ago gratias. Rem ipsam tam clare exposuisti, ut Richtero Lipsiensi ansam dederit, suam alteram Schedam in Actis februarij hujus Anni publicandi,[3] ubi ingenue fatetur, sibi dubia circa vires vivas (quae antea adhuc habuerat, invitis, quae in eam rem legerit scriptis Leibnitij, Poleni, Hermanni, s'Gravesandij etc.) nunc lectis novis meis demonstrationibus omnino esse sublata. Affert quaedam in confirmationem nostrae Theoriae non contemnenda, quamvis haud admodum nova. Id vero displicet, quod dicit in conflictu corporum non elasticorum partem aliquam virium vivarum perire, ita ut nusquam restituatur,[4] contra mentem Leibnitij nostramque, non attendens, quod jactura virium, quae in comprimendis corporibus non elasticis fieri videtur impendi debeat in materiam ambientem commovendam, vel etiam ad excitandum tremorem in particulis, ex quibus corpora sunt conflata.[5] Oportet sane eandem quantitatem virium vivarum in mundo conservari, cum enim augeri non possit, ipso Richtero fatente, quid quaeso fieret, si ad concursum corporum non elasticorum, continuo minueretur? annon brevi omnis motus in mundo aboleretur, atque ideo tota universi materia in massam immobilem abiret? nisi forsan velit Richterus cum Newtonianis motum de novo generari posse per virtutem attractivam corporibus insitam, quo ipso autem totum Systema virium vivarum everteret, utpote quod citra miraculum nullam agnoscit novam virium vivarum productionem. Cum enim vis viva sit aliquid subFile icon.gifstantiale, sive existat in corpore moto, sive in elastro compresso, ea utique ex nihilo produci non potest, sed requirit ad sui productionem vim aliquam praeexistentem et ipsi ad amussim aequivalentem, ut adeo ejus productio nihil aliud sit, quam translatio ex uno corpore in alterum. Unde quoque patet nullam ejus partem in mundo destrui posse, hoc est annihilari; sed cum in uno corpore eam periisse putamus, ipso facto concludere debemus, eam in alio jam corpore quasi per translationem existere, in quo antea non extiterat, etc. Quod attinet ad prius schediasma Richteri editum in Supplem. T. IX, Sect. 9 sub Litteris G. F. R.[6] ubi agit de errore in aestimando motu composito; fateor magnum vulgo committi errorem in compositione motus, quando indistincte componunt Geometrae cujuscunque generis vires, non attendentes quod compositio illa per latera et diagonalem Parallelogrammi exposita proprie tantum valeat pro viribus mortuis seu pressionibus, nec nisi per accidens fiat, ut aliquando etiam succedat in compositione virium vivarum. Ratio est, quia vis viva non in instanti corpori imprimitur sicuti vis mortua, sed successive, nam, quemadmodum in dissertatione mea monstravi, omnis corporum actio in se mutuo quantumvis repentina fit in tempore, quod suum habet initium, medium et finem; hinc Richterus ipse turpiter hallucinatur, quando determinaturus directionem et velocitatem corporis elastici impulsi a duobus aliis corporibus elasticis secundum diversas directiones incurrentibus, considerat ictus tanquam instantaneos, cum tamen uterque suam absolvat actionem in tempore, quod quidem utrobique non est praecise aequale, sed majori minorive morula unum quam alterum opus habet, pro diversa corporum impingentium elasticitate ratione promtitudinis, licet enim ambo supponantur perfecte elastica, unum tamen promtius comprimi et restitui potest quam alterum pro diversitate s. materiae, s. velocitatis, s. alterius alicujus circumstantiae, ad quod cum RichFile icon.gifterus non attenderit, ejus constructio non potest non esse erronea; est enim problema omnino indeterminatum et longe difficillimum, quod est multo altioris indaginis, quam putavit Richterus: si vidisset meam dissertationem antequam in lucem ederet suum schediasma, forsan non edidisset, aut rem aliter tractasset; agnovit utique difficultatem s'Gravesandius, ego vero solutum dedi aliquem casum pro corpore in plura alia oblique impingente, cujus etiam mentionem fecisti in recensione tua pag. 515.[7]

Quod dixi[8] de Methodo observandi Parallaxin fixarum per Herrebovium executioni data, quasi a Filio meo inventa, id ex male intellectis ejus literis[9] mihi excidit,[10] nunc enim percipio, filium meum aliqua tantum exhibuisse Academiae Petropolit. in ejus Methodi perfectionem, quae postea jussu ejusdem fuerint impressa.[11] Ex novellis Francofurtensibus[12] nuper didici, in solenni congressu Academiae Filium meum exposuisse methodum suam observandi in mari altitudinem poli accuratissime, ope novi alicujus instrumenti a se inventi, quod applausum habuerit;[13] est vero illud, credo, idem quod descripserat in Dissertatione aliqua[14] ad Academiam Paris. missa pro solutione quaestionis propositae ex occasione praemij, quod etsi non reportaverit, digna tamen fuit judicata ejus dissertatio, ut imprimeretur tanquam proxime ad praemium accedens.[15] Leibnitio olim provocanti ad Tribunal Societatis Lond. in caussa contra Keillium,[16] idem contigit quod mihi cum ad Acad. Parisinam submitterem defensionem meam virium vivarum, nimia enim fiducia in aequitatem adversariorum nostrorum non verebamur eos, ut judices nostros agnoscere. Quod si vero Societas Lond. nunc nolit se immiscere controversiae meae de mensura virium vivarum, neque explicare se velit utrum approbet nec ne, quod nuper aliquis Robinsius Anglus (quem rumor ferebat tanquam pro Natione scribentem) inepte admodum contra me scripsit,[17] oportet ut patiatur societas, me silentium suum interpretari pro tacita improbatione scripti Robinsiani adeoque refutatione indigni; File icon.gif hoc enim in declaratione mea diserte monui, quo ipso scopum meum consecutum me putabo. Caeterum etiam mihi perscriptum fuit,[18] Maclaurinum in eo esse, ut impugnationem paret contra Dissertationem meam, sed postea audivi, Maclaurinum hoc negotium distulisse sub praetextu quod aliis agendis fuerit interruptus, vera fortassis causa est, quod viderit sibi aquam haerere in conquirendis idoneis argumentis; hoc si esset, differetur propositum ad Calendas graecas, nisi nugas pro argumentis nobis obtrudi videamus.

Commentarios Academiae Scientiarum Petropolitanae[19] ego nondum accepi, quod miror, cum et mihi exemplar eorum missum iri filius meus perscripserit,[20] neque dubitem omnia in Germaniam destinata, uno eodemque tempore dimissa fuisse; forsan mihi dicere potes ubi meum haereat. Si verum est, quod hinc inde spargitur, res Academicas Petropolit. non admodum firmo talo stare, facile fieri potest, ut praeter Hermannum et Bulffingerum, qui vocationes in Patriam obtinuerunt, etiam reliqui Professores elapso quinquennio stipulato sint abituri, ne deteriorem sortem experiri cogantur; Quid de hoc rumore tenendum sit, rogo ut mihi significes, si quid tibi innotescit, nam Filius meus[21] talia literis suis committere non audet. Si res nostras cognosceres, non mirareris, Hermannum (in patriam reverti cupientem) acceptasse Professionem Juris Naturae, etiamsi studio suo et Desiderio minime convenientem, haec enim tum temporis vacabat, et non nisi per sortem ei cecidit pro more hic usitato, ubi ex tribus Viris per electionem denominatis unus, quem sors jacta tetigerit muneri admovetur.[22] Ob hanc rationem sperare non potest Hermannus se mihi si obiero successurum, nisi post habitum specimen disputatorium (nam si in loco erit subire debet hoc specimen si vel Archimedes esset) in ternarium eligatur et postea faventem habeat fortunam. Nondum legi, quae Robertus Green habet de notione reali et imaginaria extensionis, temporis, loci, spatij, neque quod Judicium tulit de Philosophia Newtoniana,[23] procul dubio idem quod reliqui Angli, scilicet honorificum. Legam vero quam primum potero.

Vale et fave.

Dabam Basileae a. d. 11. Aug. 1729.

P. S. Commodum accidit, ut has litteras per Amicos[24] ex improviso me accedentes qui cras Marpurgum proficiscentur ad Te dimittere queam, quo ipso eos Tibi commendatos cupio.

Fussnoten

  1. ↑ Brief von Wolff an Johann Bernoulli von 1729.04.28.
  2. ↑ Wolff, Christian], Rezension von Bernoulli, Johann, Discours sur les lois de la communication du mouvement etc. &c. hoc est, Discursus de legibus communicationis motus, qui elogia Academiae Regiae Scientiarum A. 1724 & 1726 meruit & exhibitus fuit occasione praemorum istis annis distributorum, in: AE Novembris 1728, pp. 504-516.
  3. ↑ Richter, Georg Friedrich, De aestimandis viribus corporum juxta quadrata celeritatum, Schediasma, in: AE Februarii 1729, pp. 70-75.
  4. ↑ Richter, op. cit., pp. 72-73.
  5. ↑ Immerhin gibt Johann Bernoulli hier zu, dass auch bei einem Stoss nicht-elastischer Körper ein Teil der Stossenergie (wie wir heute sagen würden) an die Materie, welche die stossenden Körper umgibt, abgegeben wird, während ein anderer Teil zur Anregung einer zitternden Bewegung der die Körper aufblähenden Partikel verwendet wird. Mit den zitternden Partikel sind jedoch nicht die Moleküle der Körper, sondern die Teilchen der die Körper durchdringenden feinen Materie gemeint.
  6. ↑ Richter, Georg Friedrich, De errore in aestimando motu composito Schediasma, in: AE Supplementa t. IX, Lipsiae 1729, pp. 345-353.
  7. ↑ Wolff, Christian], Rezension von Bernoulli, Johann, Discours sur les lois de la communication du mouvement etc. &c. hoc est, Discursus de legibus communicationis motus, qui elogia Academiae Regiae Scientiarum A. 1724 & 1726 meruit & exhibitus fuit occasione praemorum istis annis distributorum, in: AE Novembris 1728, p. 515.
  8. ↑ Siehe den Brief Johann Bernoullis an Wolff von 1728.08.27.
  9. ↑ Der erwähnte Brief von Daniel Bernoulli an seinen Vater ist nicht erhalten.
  10. ↑ Die Information Johann Bernoullis von einem Auftrag der Petersburger Akademie an Horrebow, mittels Daniel Bernoullis Methoden die Fixsternparallaxe zu bestimmen, war also falsch.
  11. ↑ [Bernoulli, Daniel], Reponse, in: Deslisle, Joseph-Nicolas Discours lû dans l'assemblée publique de l'Académie des sciences, le 2. Mars 1728. Avec la Reponse de Mr. Bernoulli, St. Petersbourg (Imprimerie de l'Académie des sciences) 1728, pp. 17-24.
  12. ↑ Die entsprechende Zeitung liegt uns nicht vor.
  13. ↑ Daniel Bernoulli hat seine Lösung am 28. Juni 1729 der Petersburger Akademie vorgelegt. Siehe Dan. B. Werke 1, p. 409.
  14. ↑ Es handelt sich um Bernoulli, Daniel, Discours sur la question de 1729: Quelle est la meilleure methode d'observer les hauteurs sur mer par le Soleil et par les Etoiles soit par des Instruments déja connus, soit par des Instruments de nouvelle Invention. Der Text ist nur handschriftlich in drei Varianten überliefert (Ms UB Basel L Ia 753, E Ia, fol. 1-10; Ms UB Basel E Ib, fol. 11-32; Ms UB Basel L Ia 752, D 3, fol. 30-49).
  15. ↑ Den Preis der Pariser Akademie für 1729 erhielt Pierre Bouguer. Daniel Bernoullis Arbeit mit dem Code n° 8 und der Devise "Saepe etiam oliter" erhielt ein lobendes "Accessit" (Siehe Académie des sciences, Procès verbaux, Eintrag vom 27. März 1729). Sie wurde jedoch nicht gedruckt.
  16. ↑ Leibniz wehrte sich mit einem Brief an Hans Sloane von 1729.03.14 gegen den Plagiatsvorwurf Keills hinsichtlich der Erfindung der Differentialrechnung und verlangte eine Richtigstellung durch die Royal Society (Siehe Newton, Isaac, The Correspondence of Isaac Newton Vol. V 1709-1713, H. W. Turnbull (ed.), Cambridge 1975, p.96). Seine Intervention blieb allerdings erfolglos.
  17. ↑ Robins, Benjamin, Remarks by Mr. Benj. Robins F.R.S. on a Treatise lately printed at paris entitled, Discours sur les loix de communication du mouvement par Mons. Bernoulli, in: The Present State of the Republikck of Letters, May 1728, Article XXIII, pp. 357-372.
  18. ↑ Gabriel Cramer hatte Johann Bernoulli in seinem Brief von 1729.03.14 einen entsprechenden Auszug aus einem Brief Sterlings übermittelt, worin dieser ihn über die Absicht Mac Laurins informierte, eine Antwort auf Johann Bernoullis Ausführungen über die "forces vives" zu schreiben.
  19. ↑ CP 1 1726 (1728).
  20. ↑ Dieser Brief Daniel Bernoullis an seinen Vater ist nicht erhalten.
  21. ↑ Daniel Bernoulli.
  22. ↑ Hermann erhielt also den Basler Lehrstuhl für Naturrecht nach dem üblichen Verfahren, d.h. durch Los im sog. Ternar.
  23. ↑ Greene, Robert, The Principles of the Philosophy of the expansive and contractive Forces or an Inquiry into the Prinicples of the modern Philosophy that is, into the several chief rational Sciences, which are extant. In seven Books, Cambridge (C. Crownfield) 1727.
  24. ↑ Diese nach Marburg aufbrechenden Freunde Johann Bernoullis sind bisher nicht identifiziert.


Zurück zur gesamten Korrespondenz

Abgerufen von „https://bernoulli.ub-dd-prod.k8s.unibas.ch/index.php?title=1729-08-11_Bernoulli_Johann_I-Wolff_Christian&oldid=8269“